Выказваліся розныя варыянты аўтарства паэмы, якія пры дэталёвым разглядзе адмаўляліся. Найвялікшую працу па даследванню праблемы аўтарства паэмы правёў Генадзь Васільевіч Кісялёў – вядомы пісьменнік і літаратуразнаўца, які стаў бацькам галіны "тарасазнаўства" ў беларускай літаратуры. Менавіта ў яго працах – сакавіта напісаных мастацкіх кнігах – разглядаецца храналогія вывучэння шэдэўра беларускай паэзіі мінулага стагоддзя.

Першую версію аўтарства паэмы выказаў М. Доўнар-Запольскі ў артыкуле “В. Дунін-Марцінкевіч і яго паэма “Тарас на Парнасе”, надрукаваным у студзені 1895 года  ў “Витебских губернских ведомостях”. Без неабходнай аргументаванасці ён сцвярджаў, што аўтарам паэмы з’яўляецца знакаміты Дунін-Марцінкевіч і прывёў тэкст паэмы, які быў горшы за раней надрукаваныя варыянты паэмы. Г.В. Кісялёў знайшоў ў 1973 годзе ў Дзяржаўнай бібліятэцы Беларусі як рукапісны нарыс М. Доўнар-Запольскага, так і рукапіс працы Е. Раманава – выдатнага фалькларыста і этнографа – “Спроба пяра”. У артыкуле Раманаў разабраў пытанне аўтарства паэмы:

“Адны кажуць, што бы яе сачыніў Марцінкевіч… Другія дзейкаюць, што “Тараса” сачыніў адзін віцебец, нейкі Дарэўскі. Гавораць, што яго напісалі ў Горках студэнты тады, як там была да мяцяжа, бальшая школа… Чулі мы шчэ, што быцца яе напісалі магілёўскія бурсакі”

У  “Спробе пяра” Раманаў піша прозвішчы людзей, з дапамогай якіх быў складзены варыянт паэмы, якую мы маем зараз. Гэта былі А.Ф. Маслоўскі, А.П. Сапуноў, В.К. Стукаліч, Е.Р. Раманаў і іншыя.

1. Найбольш прыхільнікаў сабрала другая версія аўтарства паэмы, версія на карысць Арцёма Вярыгі-Дарэўскага. Яе выказаў спачатку Раманаў, потым вядомы этнограф Максіміліян Маркс. Гэту версію актыўна падтрымлівалі краязнаўца Даніла Васілеўскі, а таксама гісторык і этнограф С.А. Барсукоўскі. Але дэталёвы разгляд усіх акалічнасцей дадзенай версіі Генадзем Кісялёвым праз вывучэнне біяграфіі Вярыгі Дарэўскага і Маркса не пакінуў жыццяздольнай гэтую версію.

2. У 1958 годзе з’яўляецца ліст, у якім апісваецца легенда сям’і Шаўцовых. Паводле легенды, продак Шаўцовых, беглы дзекабрыст, хаваючыся ад уладаў пад імем Аўхіма Крупенькі ў сяле Свірэль, напісаў паэмы “Энеіда навыварат” і “Тарас на Парнасе”. Але па легендзе Крупенька памірае да 30-х гадоў 19 стагодзя, а па аналізу вучоных паэма напісана ў сярэдзіне 50-х гадоў. Па-другое, прапанаваны варыянт паэмы сям’і Шаўцовых адпавядаў толькі варыянту паэмы з 1930-х гадоў, калі хутчэй за ўсё і з’явілася “легенда”.

3. Пэўны час разглядалася таксама версія, звязанная са студэнтамі Горацкага інстытута. Над ёй пэўны час працаваў Барыс Іофе. Падставай для версіі было выданне студэнтамі рукапіснага часопіса, дзе з’яўляліся і вершы. Сярод студэнтаў вылучаўся Затмілаў, талент якога праяўляўся ў духу Гогаля. У сваім гуртку ён забаўляў усіх фантастычнымі апавяданнямі, заўсёды знаходзіў новае дасціпнае выказванне, якое выклікала агульны смех. Але родам Затмілаў быў з Пензенскай губерніі і не мог адчуваць стыхію народнай беларускай гаворкі. Узгадвалася таксама прозвішча студэнта Кушалеўскага. Але і гэта версія нежыццяздольная, бо факты звязаныя з тэкстам паэмы, яе з’яўленнем не гавораць на карысць магілёўскага паходжання паэмы.

4. Найболей адпрацаванай, жыццяздольнай з’яўляецца версія аўтарства на карысць Канстанціна Вераніцына. Біяграфія і жыццядзейнасць нашага земляка найбольш адпавядае ўсім патрабаванням да аўтара паэмы – аб гэтым пераканаўча даводзіў у сваіх даследваннях Г.В. Кісялёў, гісторык і літаратуразнаўца. Генадзь Васільевіч вёў пошукі, вывучаючы архівы, сустракаючыся з рознымі людзьмі, даследуючы літаратуру. І ў 1973 г. ён дабіўся поспеху.

Менавіта так: «Канстанцін Вераніцын. 15 красавіка 1855 г. г. Гарадок» пазначана аўтарства паэмы ў сшытках паэта і фалькларыста Аляксандра Рыпінскага, якія ў 1929 годзе трапілі да прафесара БДУ М. Піятуховіча. Прафесар Піятуховіч падрыхтаваў працу "Рукапісы А. Рыпінскага", але надрукаваць яе не паспеў, трапіўшы пад хвалю сталінскіх рэпрэсій. Праца знікла і толькі ў 1986 годзе яе знайшоў навуковец Віталь Скалабан, а дырэктар Цэнтральнага дзяржаўнага архіва-музея літаратуры і мастацтва Ганна Сурмач атрымала архіўныя матэрыялы даследчыка беларускай літаратуры 20-х гадоў Васіля Мачульскага, дзе знаходзілася падрыхтаваная да друку праца Піятуховіча.

Зыходзячы з устаноўленых Г.В. Кісялёвым звестак, пацверджанне знайшлі ўсе здагадкі, што выказваліся даследчыкамі пра беларускае паходжанне аўтара, добрае веданне ім сялянскага побыту  в. Пуцявішча непадалёк ад Астраўлян, віцебскую гаворку, дасведчанасць у рускай культуры і літаратуры.

Да першай публікацыі ў прэсе паэму «Тарас на Парнасе» пераказвалі або перапісвалі ад рукі. Пасля з'яўлення на старонках газеты «Минский листок» да «Тараса на Парнасе» прыйшла папулярнасць. Ужо ў наступным годзе яна была перакладзена на рускую мову. Асобным выданнем паэма выйшла ў Віцебску ў 1896 годзе, тыраж склаў 1.000 асобнікаў.

Літаратура

1. Кісялёў, Г. Жылі-былі класікі: хто напісаў паэмы “Энеіда навыварат” і “Тарас на Парнасе”/ Г. Кісялёў.-Мн., 2005.-549с.

2. Паэма “Тарас на Парнасе”: здабыткі і праблемы: Другія літаратурна-краязнаўчыя чытанні, прысвечанныя 25-м угодкам адкрыцця Генадзем Кісялёвым асобы Канстанціна Вераніцына (19 лістапада 1998 года г. Гарадок Віцебскай вобласці)/ Пад рэд. Л. Гаравога.- Гарадок, 1999.-С.34-36