“І стравы смачны з печы Геба насіць да столу пачала”
(назвы нацыянальных страў у паэме “Тарас на Парнасе”)
…На малацэ крупеню густу
Дае ўволю, толькі еж…
Крупеня, крупнік, кулеш — рэдкая страва з ячных або прасяных круп. Забельваюць малаком або вараць з мясам, бульбай. Часам вараць на сыроватцы, са свіной крыві і круп.
…Наперш дала яна капусту…
З даўніх часоў людзі надавалі вялікую ўвагу першым стравам. Ні адзін абед, ні ў будні, ні ў свята не абыходзіўся без першага. І як раз адной з самых старажытных страваў беларускай кухні з'яўляецца капуста. Ёсць мноства рэцэптаў падрыхтоўкі капусты, яе гатуюць з мясам і грыбамі, з капустай і са шчаўем. Класічны рэцэпт капусты ўключае ў сябе выкарыстанне квашанай капусты, але таксама часта ўжываюць і свежую белакачанную.
…Тады са скваркамі кулеш…
Суп кулеш - страва, якая ўяўляе сабой густы суп-поліўку, блізкі па кансістэнцыі да кашы, прыгатаваны звычайна з проса з даданнем розных іншых інгрэдыентаў (традыцыйна гэта свіныя скваркі і цыбуля, засмажаная ў тлушчы, што атрымоўваецца ў працэсе смажання шкварак). Назва паходзіць ад вугорскага словы «кёлеш» (проса). Астатнія інгрэдыенты куляшу - якія знойдуцца, звычайна ў канцы дадаюць спецыі, зеляніна, часнок.
…І з пастаялкай жур сцюдзёны …
Гэта – аўсяны кісель, ён таксама вельмі карысны для здароўя.
…А з кашы сала аж цякло…
Каша з прасяных круп, запраўленая тлушчам або кавалачкамі падсмажанага сала і запечаная.
Ды і гусяціны смажонай
Уволю ўсім багам было
Гусяціна, звараная са смятанай і з дробна парэзанымі сушанымі грыбамі, ячнай кашай засыпаная
Як унясла ж на стол каўбасы
Бліны аўсяны ў рашаце,
Аж слінкі пацяклі ў Тараса
І забурчала ў жываце.
Здаўна найбольш распаўсюджаным у беларусаў было свіное мяса. З мяса ў вёсках рыхтавалі каўбасы, кумпякі, грудзінку, скваркі,
Пшанічную, жытнюю, ячную, грэцкую ці аўсяную муку замешвалі на малацэ або сыроватцы, сыраквашы. Бліны былі кіслыя, на рошчыне, і прэсныя, на содзе. У цеста часам дадавалі яйкі, цукар. Пяклі на падмазцы. Падавалі з мачанкай, падсмажаным салам, малаком, смятанай.